Άρθρα

Η αγοραφοβία αποτελεί ένα από τα πλέον διαδεδομένα είδη φοβίας, η οποία συνοδεύεται πολύ συχνά και από κρίσεις πανικού ποικίλης έντασης. Επίσης συνήθως οι πάσχοντες, αν και υποφέρουν, καθυστερούν να ζητήσουν βοήθεια.

Αποτελεί δυστυχώς μια πραγματικότητα στις περιπτώσεις όλων των φοβιών, ότι οι άνθρωποι δεν ζητούν ψυχολογική βοήθεια και απλά προσπαθούν να αποφύγουν το αντικείμενο ή την κατάσταση που τους φοβίζει. Με αυτόν τον τρόπο όμως περιορίζουν ουσιαστικά τη ζωή τους και υπονομεύουν τις προσωπικές και επαγγελματικές σχέσεις τους.

Εάν τα συμπτώματα της φοβίας ή οι κρίσεις πανικού γίνουν πολύ έντονες, η πλειοψηφία των ατόμων πηγαίνει σε κάποιο παθολόγο ή ψυχίατρο και παίρνει μια φαρμακευτική αγωγή. Η αλήθεια είναι ότι ακόμα και όταν αυτή είναι επιτυχημένη, υπάρχουν διάφορες παρενέργειες, ενώ το άτομο υποχρεώνεται να παίρνει τα φάρμακα σταθερά και για μεγάλα χρονικά διαστήματα (μήνες ή χρόνια). Πολλές φορές δε, τα ίδια ή άλλα συμπτώματα επανέρχονται σταδιακά μετά τη διακοπή της χορήγησης, με αποτέλεσμα να χρειάζονται νέα φάρμακα και η ιστορία να επαναλαμβάνεται συχνά για δεκαετίες. Τα παραπάνω αποτελούν κοινή εμπειρία εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλον τον κόσμο.

Πριν εξηγήσω τις αιτίες της φοβίας και τους τρόπους επιτυχημένης αντιμετώπισης, είναι απαραίτητο να δώσω μερικούς ορισμούς. Έτσι με τον όρο φοβία αναφερόμαστε σε έναν έντονο και διαρκή φόβο μιας κατάστασης, δραστηριότητας ή αντικειμένου, ο οποίος προκαλεί την τάση αποφυγής του.

Στην συγκεκριμένη περίπτωσή, η αγοραφοβία ορίζεται σαν ο φόβος να βρίσκεται κανείς έξω ή αλλιώς σε οποιαδήποτε κατάσταση από την οποία είτε δεν μπορεί να ξεφύγει, είτε η διαφυγή θα ήταν δύσκολη ή εξευτελιστική. Η αγοραφοβία συνοδεύεται πολλές φορές από κρίσεις πανικού, με τις οποίες έχω ασχοληθεί σε προηγούμενο άρθρο μου. Η συχνότητα της αγοραφοβίας είναι δύσκολο να καθοριστεί αξιόπιστα γιατί πολλοί πάσχοντες, όπως περιέγραψα, δεν ζητούν ποτέ βοήθεια. Σαν αποτέλεσμα οι σχετικές έρευνες δίνουν ποσοστά από 1% έως 7% του πληθυσμού.

ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΦΟΒΙΑΣ

Όσον αφορά τις αιτίες, υπάρχουν διαφορετικές θεωρίες, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό είναι αλληλοσυμπληρούμενες. Το κοινό χαρακτηριστικό των πλέον διαδεδομένων είναι ότι η αγοραφοβία είναι το αποτέλεσμα προβλημάτων ή επαναλαμβανόμενων καταστάσεων άγχους στο περιβάλλον του ατόμου. Τα προβλήματα έχουν συνήθως ξεκινήσει στο παρελθόν, στην οικογενειακή ιστορία του ατόμου, και συνεχίζονται στο παρόν. Δηλαδή αυτό που χρειάζεται να γίνει κατανοητό είναι ότι η δημιουργία και η διατήρηση της φοβίας δεν προέρχεται από κάποιο «μικρόβιο», το οποίο θα «σκοτώσουν» τα φάρμακα που παίρνει ο ασθενής.

Αντίθετα η φοβία είναι ένας τρόπος με τον οποίο ο οργανισμός προσπαθεί να αντιμετωπίσει άλλα συνειδητά ή ασυνείδητα θέματα στη ζωή του, καθώς και να διαχειριστεί την υπερβάλλουσα ενέργεια που παράγεται από το άγχος αυτών των θεμάτων. Με τη λέξη ασυνείδητα θέματα εννοώ συναισθήματα, δυσκολίες και προβλήματα τα οποία το άτομο δεν έχει παραδεχθεί ή συνειδητοποιήσει.

Για παράδειγμα μπορεί μια ασθενής να έχει συνεχείς συγκρούσεις με το σύζυγό της και να έχει την τάση να φύγει από το σπίτι. Αν δεν αντέχει να παραδεχθεί αυτήν την τάση φυγής και θέλει να την ακυρώσει, είναι πιθανό να αναπτύξει αγοραφοβία, η οποία θα την κρατά αναγκαστικά στο σπίτι και έτσι θα «λύσει» παροδικά την εσωτερική της ασυνείδητη σύγκρουση.

Φυσικά υπάρχουν πολλές άλλες πιθανότητες για την ανάπτυξη της φοβίας. Θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος διαχείρισης του στρες που απλά μιμήθηκε από κάποιο γονέα ή συγγενή. Επίσης εάν είναι άνθρωπος που καταπιέζει και δεν εκφράζει τα συναισθήματά της, τότε δημιουργείται μέσα της συνεχώς αυξανόμενη πίεση, η οποία είναι δυνατό να συνεισφέρει στην ανάπτυξη της φοβίας.

Ελπίζω να έγινε φανερό ότι η αγοραφοβία αποτελεί ένα μήνυμα του εαυτού ότι κάτι στο περιβάλλον ή στον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς χρειάζεται αλλαγή. Αυτή η αλλαγή θα φέρει την πραγματική θεραπεία και όχι η φαρμακευτική αγωγή. Από την άλλη πλευρά οι αλλαγές που είναι αναγκαίες δεν είναι εύκολες, γιατί συνήθως αφορούν βαθιά ριζωμένες ιδέες, πεποιθήσεις και τρόπους αντίδρασης.

Ένας ψυχολόγος ή ψυχοθεραπευτής είναι σε θέση να βοηθήσει αποτελεσματικά στον εντοπισμό τους και την υποκατάσταση τους με άλλους περισσότερο προσαρμοστικούς. Δεν εννοώ ότι τα φάρμακα είναι άχρηστα ή επιζήμια. Όμως η σωστή τους χρήση είναι να μειώσουν την ένταση των συμπτωμάτων της αγοραφοβίας, ώστε να έχει το άτομο την ηρεμία να εξετάσει τη ζωή του και να σχεδιάσει ένα μέλλον πιο χαλαρό και απολαυστικό.