Οι Ψυχοσωματικές Συνέπειες Των Μαζικών Καταστροφών
- Οι μαζικές καταστροφές μπορεί να προκληθούν από φυσικά φαινόμενα (σεισμούς, πλημμύρες, ακραία καιρικά φαινόμενα), ναυάγια, πόλεμους, μεγάλης έκτασης τρομοκρατικά χτυπήματα, ή και οικονομικές καταστροφές σε επίπεδο χωρών. Καθοριστικοί παράγοντες για τις ψυχοσωματικές συνέπειες τέτοιων καταστροφών είναι η ευρεία δημοσιότητα την οποία συνήθως συγκεντρώνουν και η αδυναμία των θυμάτων να επηρεάσουν τη δράση τους. Οι συνέπειες μιας μαζικής καταστροφής αφορούν όχι μόνο τα άμεσα θύματα, αλλά και εκατομμύρια άλλους ανθρώπους, ενώ μερικές φορές είναι δυνατό να επηρεάσουν τον τρόπο ζωής και την ιστορία ολόκληρων κοινωνιών.
- Όλα ξεκινούν από τις ενστικτώδεις αντιδράσεις ενός οργανισμού σε μια απειλητική κατάσταση. Αυτές μπορούν να πάρουν τρεις μορφές, δηλ. πάλη, φυγή ή πάγωμα. Η τελευταία είναι αυτή η οποία είναι κυρίως υπεύθυνη για τα ψυχοσωματικά τραύματα. Κάθε φορά που απειλείται η ζωή ενός οργανισμού, το νευρικό του σύστημα μπαίνει σε συναγερμό και ταυτόχρονα προκαλεί την παραγωγή ενός πολύ μεγάλου ποσού ενέργειας για την αντιμετώπιση της απειλής μέσω της πάλης ή της φυγής, οι οποίες "ξοδεύουν" την ενέργεια και εκτονώνουν την ένταση.
- Στις περισσότερες, όμως, περιπτώσεις μαζικών καταστροφών (σεισμοί, ομηρίες, τρομοκρατικά χτυπήματα), η μόνη ενδεδειγμένη ή δυνατή αντίδραση είναι αυτή της ακινησίας. Τότε όλη αυτή η ενέργεια δεν μπορεί να καταναλωθεί πουθενά, όπως σ’ ένα αυτοκίνητο που πατάμε ταυτόχρονα το γκάζι και το φρένο. Μετά την τραυματική εμπειρία ο κάθε οργανισμός επιχειρεί να βγει από το πάγωμα και να εκφορτίσει την δεσμευμένη στο νευρικό του σύστημα ενέργεια. Πολλές φορές αυτές οι ενστικτώδεις αντιδράσεις εκφόρτισης εμποδίζονται από το περιβάλλον ή τις συνθήκες. Τότε εμφανίζεται το τραύμα.
- Σε ατομικό επίπεδο, οι συνέπειες μπορεί να πάρουν πολλές ψυχολογικές ή σωματικές μορφές και να εμφανιστούν άμεσα ή μετά από χρόνια. Τα άμεσα συμπτώματα είναι δυνατό να περιλαμβάνουν άγχος, κυκλοθυμικότητα, αϋπνίες, εφιάλτες, προβλήματα σχέσεων, σεξουαλικών δυσλειτουργιών, κ.α. Ανάμεσα στα μεταγενέστερα περιλαμβάνονται διαταραχές, όπως κατάθλιψη, ανικανότητα δέσμευσης, χρόνια κόπωση ή άγχος, έλξη για επικίνδυνες καταστάσεις, φοβίες, προβλήματα στο ανοσοποιητικό, τους ενδοκρινείς αδένες (θυρεοειδής) και το πεπτικό, πονοκέφαλοι, αυχενικό, άσθμα, σπαστική κολίτιδα, κ.ά.
- Θα ήταν παρήγορο αν τα συμπτώματα περιορίζονταν στα άμεσα θύματα. Δυστυχώς στην περίπτωση των μαζικών καταστροφών, κυρίως η τηλεόραση και σε μικρότερο βαθμό τα άλλα ΜΜΕ φέρνουν το τραύμα μέσα στο σπίτι εκατομμυρίων ανθρώπων.
- Σημαντικότερη είναι πολλές φορές η τάση αναβίωσης που εμφανίζεται σχεδόν σε κάθε περίπτωση ψυχολογικού τραυματισμού. Η δεσμευμένη ενέργεια πιέζει για την ολοκλήρωση του "κύκλου του τραύματος". Έτσι συναντά κανείς περιπτώσεις ανθρώπων οι οποίοι παθαίνουν συγκεκριμένα ατυχήματα ή δημιουργούν παρόμοιες τραυματικές σχέσεις.
- Λίλη Αναγνωστοπούλου, Ph.D Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια, Διευθύντρια Ελληνικού Κέντρου Βιοσύνθεσης
- Χάρης Καραουλάνης, Μ.A. Σύμβουλος - Ψυχοθεραπευτής, Συνεργάτης Ελληνικού Κέντρου Βιοσύνθεσης