Οικονομική Κρίση: Ψυχοσωματικές Συνέπειες και Τρόποι Αντιμετώπισης
Η οικονομική κρίση που βιώνουμε έχει αποτελέσει μια σοβαρή τραυματική εμπειρία για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον κόσμο. Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι έχουν τραυματιστεί είναι δυστυχώς διπλός. Από τη μια πλευρά πολλοί έχουν υποστεί τις πρακτικές συνέπειες της κρίσης, οι οποίες περιλαμβάνουν οικονομική στενότητα, αδυναμία αποπληρωμής δανείων, ανεργία, ακύρωση μελλοντικών σχεδίων, κλπ. Από την άλλη πλευρά είναι αναμφισβήτητο ότι τα ΜΜΕ έχουν αυξήσει τις συνέπειες του τραύματος με τη συνεχή επανάληψη των προβλημάτων, την ασύστολη κινδυνολογία και την επένδυση στις τραγικότερες πλευρές της κρίσης.
Στο σημείο αυτό θα κάνω μια μικρή παρένθεση για να εξηγήσω τον ψυχολογικό λόγο για τον οποίο η στάση των περισσότερων ΜΜΕ δεν οφείλεται στην επιθυμία τους να ενημερώσουν το κοινό ή να καθρεφτίσουν την πραγματικότητα, αλλά στο αποκλειστικό τους ενδιαφέρον για τα νούμερα των πωλήσεων και της AGB. Έτσι, λοιπόν, η πλειοψηφία των ΜΜΕ έχει συνειδητό στόχο να τρομάξει τον κόσμο. Κι αυτό γιατί γνωρίζουν πολύ καλά τις ψυχολογικές έρευνες που δείχνουν ότι όποιος τρομάζει, κυριολεκτικά ακινητοποιείται. Εάν, λοιπόν, το κανάλι καταφέρει να σας τρομάξει αρκετά, τότε θα μείνετε «παγωμένοι» να παρακολουθείτε την εκπομπή και τα «μηχανάκια» της AGB θα γράφουν…
Μετά από αυτήν την παρένθεση επανέρχομαι στο γεγονός ότι για τον ένα ή τον άλλο λόγο, η οικονομική κρίση έχει αποτελέσει μια τραυματική εμπειρία για την πλειοψηφία του κόσμου. Οι συνέπειες της σε ψυχολογικό και σωματικό επίπεδο μοιάζουν με αυτές κάθε άλλης τραυματικής εμπειρίας. Οι υπηρεσίες υγείας αρκετών κρατών αναφέρουν σημαντική αύξηση των ψυχικών προβλημάτων, όπως κρουσμάτων άγχους, φοβιών, πανικού, απελπισίας, κατάθλιψης, αϋπνίας, τάσεων αυτοκτονίας, κ.ά. Παράλληλα, έχει παρατηρηθεί αύξηση σε ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως στοματικές και γαστρεντερικές διαταραχές, πονοκέφαλοι, ημικρανίες, αλλά και γενικότερη επιδείνωση των συμπτωμάτων άλλων ασθενειών. Η τελευταία οφείλεται στη συνολικότερη πτώση του ανοσοποιητικού συστήματος, η οποία αποτελεί άλλη μια συνέπεια του ψυχικού τραύματος.
Επίσης, είναι εύκολο να αντιληφθεί κάποιος τον φαύλο κύκλο που δημιουργείται και ο οποίος είναι υπεύθυνος σε σημαντικό βαθμό για τη γιγάντωση της αρχικά περιορισμένης οικονομικής κρίσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι άνθρωποι τρομοκρατημένοι αναπτύσσουν μια σειρά από ψυχοσωματικές διαταραχές, χάνουν την εμπιστοσύνη τους, αναβάλλουν τα σχέδια τους και σταματούν να ξοδεύουν ακόμα και αυτοί που έχουν χρήματα. Ολόκληρο, όμως, το δυτικό οικονομικό σύστημα βασίζεται στη ψυχολογία και συγκεκριμένα στην εμπιστοσύνη στους οικονομικούς οργανισμούς και στη ψυχική διάθεση για αγορά όλο και περισσότερων αγαθών. Εάν αυτά εκλείψουν, το σύστημα αρχίσει να καταρρέει παρασύροντας σαν ντόμινο τις οικονομίες των κρατών σε παγκόσμιο πλέον επίπεδο.
Η παραπάνω ψυχολογική συνιστώσα της οικονομικής κρίσης σε συνδυασμό με την κατανόηση της λειτουργίας της ως μια σοβαρή τραυματική εμπειρία, υποδεικνύουν και τους αναγκαίους τρόπους αντιμετώπισης των ψυχοσωματικών συνεπειών της. Σε πρώτο επίπεδο, και με στόχο να παρεμποδιστεί ο επανατραυματισμός, είναι απολύτως απαραίτητο να περιορίσετε την ενημέρωσή σας για την κρίση στο ελάχιστο δυνατό. Με λίγα λόγια πρέπει να σταματήσετε τελείως να παρακολουθείτε ειδήσεις στην τηλεόραση. Οι ατέλειωτοι τσακωμοί στα παράθυρα, στα πάνελ και τις «ενημερωτικές» εκπομπές για την οικονομική κρίση δεν προσφέρουν τίποτα εκτός από απογοήτευση, κατάθλιψη και δημιουργία των συμπτωμάτων της μετατραυματικής αγχώδους διαταραχής. Ο τρόπος που λειτουργούν, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, τα ελληνικά κανάλια εξακολουθεί να βασίζεται στο απηρχαιωμένο μοντέλο της διέγερσης των ενστίκτων. Μπορείτε να ακούτε λίγο ραδιόφωνο, αλλά όχι ειδησεογραφικούς σταθμούς. Ακόμα, καλύτερα μπορείτε να επιλέξετε ορισμένες αξιόπιστες ιστοσελίδες στο διαδίκτυο, οι οποίες παρουσιάζουν τις ειδήσεις σύντομα και σε τίτλους.
Σε δεύτερο επίπεδο χρειάζεται να παραμείνετε ψύχραιμοι, προσεκτικοί και να δείξετε εμπιστοσύνη στον εαυτό σας. Είναι πολύ χρήσιμο να συνειδητοποιήσετε ότι έχουν συμβεί αμέτρητες οικονομικές κρίσεις μέχρι τώρα και το 99% των ανθρώπων κατάφεραν να τις αντιμετωπίσουν και να επιβιώσουν. Μειώστε όσο μπορείτε τα χρέη σας. Αντί για «ενημέρωση», ξοδέψτε τον αντίστοιχο χρόνο στο να φροντίσετε τον εαυτό σας και τις σχέσεις σας. Αντί να δείτε τηλεόραση παίξτε με τα παιδιά σας, πάτε μια βόλτα με τη σύντροφό σας, ή κάνετε λίγη γυμναστική. Ασχοληθείτε με το χόμπι σας ή όποια άλλη ευχάριστη δραστηριότητα θα αυξήσει την ισορροπία στη ζωή σας, η οποία είναι καθοριστική για την επιτυχημένη αντιμετώπιση κάθε κρίσης.
Τέλος, όπως ισχύει και για κάθε άλλη τραυματική εμπειρία, η κρίση αποτελεί μια ευκαιρία για να οδηγηθείτε σε ένα καλύτερο σημείο από αυτό που ήσασταν πριν συμβεί. Είναι μια ευκαιρία να αναθεωρήσετε λανθασμένες ιδέες και πεποιθήσεις που είχατε για το επάγγελμα, τις σχέσεις, αλλά και ίσως ολόκληρη τη ζωή σας. Για παράδειγμα, εάν η δουλειά σας δεν πηγαίνει καλά, μπορείτε να αναρωτηθείτε κατά πόσον σας αρέσει ή μήπως είναι η κατάλληλη ώρα να στραφείτε αλλού. Ούτως ή άλλως δεν θα έχετε και πολλά να χάσετε… Επίσης, όσοι δίνατε υπερβολική σημασία στα χρήματα και τα υλικά αγαθά, ήρθε η ώρα να εστιάσετε στα ουσιαστικά συστατικά της ευτυχίας. Όπως είπε και ο διάσημος ψυχοθεραπευτής Ίρβιν Γιάλομ σε συνέντευξη που έδωσε σε ελληνικό περιοδικό, η κρίση θα χτυπήσει πολύ βαρύτερα όσους έχουν κάνει κέντρο της ζωή τους τα χρήματα. Με λίγα λόγια ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος να αντιμετωπίσετε τη σημερινή δύσκολη περίοδο είναι να επανεξετάσετε και να αναθεωρήσετε τις προτεραιότητες σας, ώστε αυτές να καθρεφτίζουν περισσότερο τις πραγματικές και όχι τις πλασματικές σας ανάγκες.